Schets van de ingenieur van de toekomst

Drie grote veranderingen

Een aantal onderliggende trends zorgen voor onomkeerbare veranderingen in de omgeving waarin ingenieurs hun vaardigheden tonen en tot uiting zullen moeten brengen. Door hierbij een holistische benadering te hanteren – de omgeving beïnvloedt de persoon –, is het belangrijk om ze eens onder de aandacht te brengen en zodoende inzicht te krijgen in de vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten die de ingenieur van morgen zal moeten toepassen of verwerven.

Wereldwijde digitalisering van de handel

De eerste verschuiving doet zich voor op technologisch vlak. Digitale technologie speelt de dag van vandaag een hoofdrol in de economie en de samenleving. Na de globalisering die tijdens de jaren ‘80 en ‘90 in de handel en in de financiële wereld plaatsvond, zijn we terechtgekomen in een intergeconnecteerde wereld waar digitale technologie de baas is. Informatie-uitwisseling en de manier van werken veranderen razendsnel.

In die steeds efficiëntere en snellere wereld worden we tegelijk geconfronteerd met ecologische uitdagingen, en dan vooral de steeds moeilijkere toegang tot de natuurlijke hulpbronnen (zoals olie, gas en steenkool) die de hoogdagen van het kapitalistische model mogelijk hebben gemaakt. Die problematiek plaatst voor een deel ook vraagtekens bij de heerschappij van dat model en geeft een luidere stem aan de rationele geesten die in staat zijn om een nieuwe wereld te bedenken.

Het is de weerwraak van de nerds op de ‘smooth operator’ waarover Sade in 1984 zong. De zakenlui van Wall Street, die kopen en verkopen omdat dat nu eenmaal geld opbrengt, maken plaats voor de technici die de ‘echte’ problemen van de wereld oplossen.

Gevolg: deze veranderingen zetten de ingenieur opnieuw pal in het midden van de economie. De ingenieurs, die tijdens de wereldwijde groei van de tertiaire sector niet meer aan bod kwamen, kunnen nu weer de hoofdrol spelen – en ditmaal met meer macht en controle over hun omgeving. Wat van hen wordt verwacht, heeft echter niets te maken met verantwoordelijkheden of expertise.

Afvlakking

De tweede trend die de komende jaren een impact zal hebben op ingenieurs, is de horizontalisering van organisaties. Anders gezegd: tussenpersonen worden uitgeschakeld en er wordt in bedrijven een vlakkere hiërarchie gehanteerd. Het is natuurlijk de technologie die aan de basis ligt van die ommezwaai. Dat is namelijk de reden waarom ‘samenwerking’ kon uitgroeien tot dé manier om uitwisseling en menselijke relaties in bedrijven te beheren.

Voor de ingenieur houdt dat in dat, in het licht van de democratisering van kennis en de directe impact ervan op de waardeketen, het relationele aspect en collectieve intelligentie nu ten volle tot hun recht komen. Die machtsoverdracht naar de gebruiker zet het begrip ‘klant’ en gebruik voorop, ten nadele van de focus op structuren, organisaties en plannen.

Om het in wetenschappelijke taal toe te lichten: het beheer van een horizontale structuur gebeurt niet meer via optimalisatie van systemen, maar via de beheersing van de flows (bv. cloud computing + link naar artikel) en de valorisatie van een agile en/of gedecentraliseerde productiewijze (de bekende start-upmentaliteit) waar de gebruiker koning is geworden.

We stappen steeds meer af van het profiel van de eenzame ingenieur die de wereld op zijn eigen manier vormgeeft, en evolueren richting een economische speler die voor de volle 100% is geïntegreerd in zijn omgeving en zich bewust is van het feit dat de uitdagingen niet puur technisch zijn, maar gelinkt aan de gebruikers van de technologie.

De winnende mix

Een derde trend die we kunnen vaststellen, is die van de ‘hybridisering’. Diversiteit blijkt de sleutel tot het succes dat sommigen veerkracht of aanpassingsvermogen noemen.

We leven in een tijdperk van ‘makers’, ‘workshops’ en ‘labs’, met een mix van ontwerp, uitwerking en opvolging. Zelfs in de economie verschijnen termen als ‘zuinige innovatie’ (innovatie met de beschikbare middelen). Het is de samensmelting van abstract ontwerp en het ‘maken’, van de professional en de amateur.

En dat gooit ook de klassieke kijk op het beroep van ingenieur overhoop. Waar ze voorheen nog meester waren in hun vak, zullen ze zich nu niet meer alleen bezighouden met vorm en functie, maar ook met gebruikers en behoeften.

De ingenieur van morgen zal tegelijk moeten kunnen omgaan met zowel abstracte als tastbare gegevens. Wordt hij de tussenpersoon tussen de wereld van specialisten en de populaire cultuur, die onmiddellijke en veranderende verwachtingen heeft?

5 vaardigheden voor de ingenieur van de toekomst

Naast puur technische kennis zal de ingenieur moeten werken aan een reeks grensoverschrijdende vaardigheden om die nieuwe uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. Ze worden soms gegroepeerd onder de ietwat simplistische noemer ‘soft skills’. In werkelijkheid is het een andere uitdaging: naast de eigen beschouwingen en het dagelijkse werk wordt van hem of haar een nieuwe visie op de wereld verwacht.

Expertise

Ooit was er een tijd waarin werd verwacht dat een ingenieur bouwde, dat hij op kwantitatieve en intelligente wijze zijn steentje bijdroeg aan het bouwwerk. Om het heel eenvoudig te stellen: vandaag zijn alle bruggen en wegen al gebouwd. Nu gaat het erom nieuwe transportmethoden te vinden, die inclusiever en minder vervuilend zijn.

De structuren zijn er al, nu moeten de bedrijfsmodellen veranderen. De ingenieur van de toekomst moet een expert worden in het herdefiniëren van de waardeketen, die niet meer enkel van producent naar gebruiker gaat, maar ook van gebruiker naar ontwerper. Dat soort disruptieve blik zal goed van pas komen voor ingenieurs die een impact willen hebben op de wereld van morgen.

Vindingrijkheid

In een wereld die almaar sneller gaat, zullen ingenieurs steeds vaker te maken krijgen met problemen waarvoor geen duidelijke oplossing bestaat. Er wordt van hen niet verwacht dat ze met een mirakeloplossing op de proppen komen, maar wel dat ze een workaround vinden of de risico’s beperken voor de verschillende punten doorheen de waardeketen om het project mogelijk te maken.

De vindingrijke ingenieur is niet langer iemand die kennis verzamelt, maar iemand die de eigen grenzen verlegt of de schijnbare limieten van een project opzoekt. Het voortdurend in vraag stellen van referentiemateriaal en zich verdiepen in de praktijk in plaats van in ‘boeken’ zal ook een belangrijke kwaliteit zijn om te ontwikkelen.

Agile, net als iedereen

Het afbreken van silo’s in economische activiteiten en de horizontalisering van organigrammen maken agile werken mogelijk en noodzakelijk. De ingenieur moet ervan uitgaan dat het niet mogelijk is om zijn doelstellingen alleen te bereiken – niet op het vlak van kennis, en ook niet qua tijd of klanttevredenheid. De juiste oplossing moet elders gezocht worden, bij anderen.

De ingenieur van het verleden had een taakomschrijving, de ingenieur van vandaag heeft klanten bij wie hij de nodige empathie aan de dag moet leggen.

Steve Jobs was een van de eersten die dat hadden begrepen: hij legde zich toe op hoe consumenten en personen zijn producten gingen gebruiken, in plaats van te focussen op productieproblemen (timing, kostprijs, hoeveelheid …).

De ingenieur van de toekomst beseft maar al te goed dat ‘de waarheid elders ligt’ en dat enkel de kwaliteit van zijn netwerk en zijn ecosysteem hem in staat zal stellen de wereld rondom hem met de grootst mogelijke scherpzinnigheid te vatten (feedbackcultuur) om bepaalde problemen op te lossen.

“De steeds ruimere toegang tot informatie zal ervoor zorgen dat het noodzakelijk wordt om industriële producten en processen bijna volledig transparant te maken […], en dat heeft gevolgen voor het beroep van ingenieur op het gebied van verantwoordelijkheid”, aldus Gabriel Plassat, Ademe.

Verantwoordelijkheid

Nu bedrijven vaker en vaker als actieve spelers in de samenleving worden gezien en ecologische uitdagingen steeds meer op het voorplan treden, worden ingenieurs burgers en verantwoordelijken.

Omgaan met de ethische, juridische, maatschappelijke en politieke kwesties van technologie in de productieketen is een cruciale vaardigheid voor wie een plek wil vinden in de professionele wereld van de komende 20 jaar.

De verantwoordelijke ingenieur is iemand die nee kan zeggen, maar tegelijk een oplossing voorstelt om gezamenlijk en op een andere manier te innoveren. Hij is een volwaardige burger die met een kritische en relevante bril naar het heden kijkt om een wenselijke toekomst te bedenken.

Invloed

De soft skill bij uitstek! Een van de vaardigheden waarover de ingenieur van de toekomst zal moeten beschikken, is ongetwijfeld het vermogen om zijn omgeving te beïnvloeden. In de wereld van vandaag staat niets vast: budgetten, talenten of prioriteiten kunnen te allen tijde veranderen.

Het vermogen om beperkte middelen in te zetten voor een project of een idee is een belangrijke vaardigheid, die het cliché van de ingenieur als enige bezitter van kennis in zijn ivoren toren aan diggelen slaat. Dat vereist een vrij verfijnd inzicht in menselijk gedrag en teamwork om de beoogde doelstellingen te bereiken.

De wildgroei aan projecten waarvan de middelen afkomstig zijn uit crowdsourcing en crowdfunding, is een van de tekenen van die noodzaak om hulpbronnen aan te trekken en ze op intelligente wijze te organiseren om iets nieuws te maken.

Conclusie

De economische, maatschappelijke en ecologische veranderingen die we doormaken, helpen ons om een ingenieur te schetsen die meer mee is met zijn tijd en een grotere verantwoordelijkheid opneemt binnen het bedrijf én daarbuiten.

Ethische en morele overwegingen moeten en zullen deel uitmaken van het besluitvormingsproces van de ingenieur van de toekomst, die veel meer zal doen dan de problemen in de wereld oplossen. Hij zal die wereld zin moeten geven.